Պարոն Հինգ Տոկոս / Գալուստ Գյուլբենկյանի բազմակի կյանքերը / Աշխարհի ամենահարուստ մարդը (հայերեն) : Ջոնաթան Քոնլին

Երբ 1955 թ. 86 տարեկանում Գալուստ Գյուլբենկյանը մահացավ, նա աշխարհի ամենահարուստ մարդն էր: Հանդիսանալով Iraq Petroleum-ի բաժնեթղթերի 5 տոկոսի սեփականատեր՝ նա մեծ ճանաչում էր ձեռք բերել նավթային աշխարհում և ստացել «Պարոն 5 տոկոս» մականունը։ Ստամբուլի հայ մեծահարուստ վաճառականի որդին շուրջ կես դար նավթային գործարքներ էր կնքում ամենաբարձր մակարդակով՝ թաքցնելով իր բիզնես հետաքրքրությունների խորհրդավոր շրջանակն ու կապերը Ասիական ու Եվրոպական մարտահրավերների լաբիրինթոսում: Ծանոթ լինելով նավթային աշխարհի բոլոր նրբություններին և ունենալով բազմաթիվ կապեր՝ հաճախ նա դառնում էր գերտերութունների միջև ծագած խնդիրները լուծող։ Անգամ Ստալինն էր Գյուլբենկյանից խորհուրդ հարցնում՝ որպես պարգևատրություն ռեմբրանտներ նվիրելով հռչակավոր Էրմիտաժի թանգարանից: Չի եղել նավթարդյունաբերության ողջ պատմության մեջ որևէ մեկ այլ գործարար, որ այսքան ուժեղ ազդեցություն ունենար՝ այսքան մեծամասշտաբ և այսքան երկարատև: Ինչպե՞ս կարող էր մի մարդ, ով ոչինչ չգիտեր երկրաբանությունից և ով երբեք չէր եղել Իրաքում, Սաուդյան Արաբիայում կամ Պարսից ծոցի որևէ այլ երկրում, Միջին Արևելքի նավթարդյունաբերության մեջ հինգ տոկոսի հավակնություն ունենալ: Մեկ անգամ ապահովելով այս կապիտալը, ինչպե՞ս կարողացավ պահել այն և դառնալ երկրագնդի ամենահարուստ մարդը: Ինչպե՞ս կարողացավ ամոթխած այդ մենակյացը կամուրջ գցել Արևելքի և Արևմուտքի հակասությունների միջև, որն այսօր անհաղթահարելի է թվում: Այս գիրքը բացահայտում է Գյուլբենկյանի բարդ ու բազմակի գոյությունը: Սա հրաշալի պատմություն է մի մարդու մասին, ով, ավելի, քան որևէ մեկը, օգնել է ձևավորել ժամանակակից նավթային արդյունաբերությունը: